De onopgemerkte en verborgen tirannie van de stille narcist

 De meerderheid van de mensen is doorgaans bekend met het stereotype prototype van de narcist: de individueel opvallende persoon met een aanzienlijk groot ego en een arrogante, zelfvoldane houding die continu in het centrum van de aandacht moet staan en bereid is om over lijken te gaan om de nodige aandacht en erkenning te verkrijgen. Echter, er is een nog veel gevaarlijker soort narcist wiens sluipende, insidieuze en destructieve gedrag aanzienlijk veel langer verborgen kan blijven: de verborgen of sensitieve narcist.
 Miscommunicatie of onduidelijkheid

 Het aanzienlijke misverstand dat regelmatig voorkomt bij het onderwerp narcisme is doorgaans dat mensen de overtuiging koesteren dat de narcist in kwestie bovenmatig veel of zelfs uitsluitend van zichzelf houdt.   De ware narcist is echter niet in staat om authentieke liefde te ervaren, niet alleen voor anderen, maar ook niet voor zichzelf. Een individu met een daadwerkelijke narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft in de vroege kinderjaren een dergelijke psychologische en emotionele schade opgelopen, dat hij of zij niet in staat is en bovendien niet wenselijk acht om contact te leggen met zijn of haar eigen innerlijke wezen en diepere zelf.

 In wezen is hij of zij intens angstig en doodsbang voor zijn of haar eigen diep verborgen en zorgvuldig verstopte gevoelens van schaamte, schuld, waardeloosheid, minderwaardigheid en een diepgewortelde doodsangst.   Om deze reden creëert hij of zij een volkomen valse persoonlijkheid, waarmee hij of zij tracht om energie en aandacht van de buitenwereld te ontlokken, in een poging om de enorme leegte die in zichzelf heerst te vullen: de blaaskaak, de spirituele goeroe, de macho, de opschepster, de perfectie belichamende vrouw, enzovoort. Ondertussen schuilt er, verborgen onder dat dunne laagje van schijn en bluf, een kwetsbare, beschadigde en uiterst manipulatieve persoon.

 Leegte kan vaak worden ervaren als een diep geworteld gevoel van gemis, dat zich op verschillende manieren manifesteert in ons leven. Het is een toestand die kan voortkomen uit een gebrek aan emotionele verbondenheid of het ontbreken van betekenisvolle ervaringen. In ons dagelijks leven kan deze leegte leiden tot een gevoel van desolatie en ontevredenheid, wat ons kan ontmoedigen en ons uitzicht op positieve veranderingen kan vertroebelen. Door ons te omringen met inspirerende en ondersteunende mensen en het nastreven van passies, kunnen we echter proberen deze lege ruimtes in ons hart op te vullen en dichter bij een gevoel van vervulling en geluk te komen.
 De ware narcist is uitsluitend gefocust op het opvullen van zijn of haar eigen existentiële leegte door gebruik te maken van de energie van anderen, tot zelfs aan de eigen kinderen toe, en zonder ook maar een greintje aandacht voor hun welzijn of emotionele behoeften.   Mensen die een intieme en diepgaande relatie met een ware narcist of een narcistische ouder hebben (gehad), zijn zich maar al te goed bewust van het feit dat een verbinding met een echte narcist een volstrekt doodlopende en destructieve weg is: je ontvangt nooit de oprechte, authentieke en onbaatzuchtige liefde die je als partner, kind, vriend of vriendin absoluut verdient. Geliefden, intieme partners, kinderen en vrienden zijn voor de narcist slechts waardevolle bronnen van ‘voeding’: de aandacht en de energie die zij gebruikt om haar innerlijke leegte op te vullen en zich op die manier belangrijk te voelen in haar leven.

 Charme is een aantrekkelijke en bijzondere kwaliteit die vaak voorkomt in de manier waarop iemand zich presenteert of in de eigenschappen van een bepaalde plek. Het kan worden omschreven als een combinatie van charme, aantrekkingskracht en een zekere allure die ervoor zorgt dat anderen zich tot diegene of datgene aangetrokken voelen.
 De narcist maakt vaak gebruik van charme en een aanzienlijke overredingskracht om zijn of haar zin te krijgen, maar wanneer de werkelijke narcist zich bedreigd voelt in de strategieën die hij of zij hanteert om te overleven, wordt de oorspronkelijke psychologische 'narcistische wond' die deze persoon met zich meedraagt diepgaand aangeraakt. In dat geval kan hij of zij op een verbale manier of zelfs op een fysieke manier uitermate agressief en mogelijk zelfs gewelddadig worden.

 De ingetogen narcist
 Naast de algemeen bekende en extraverte, openlijke narcist, die vaak maar al te duidelijk te herkennen is, ondanks diens onmiskenbare charme en bijzondere overredingskracht, bestaat er ook een veel minder bekend en intrigerend type narcist. Deze persoon kan juist vanwege diens stiekeme en vluchtige gedrag nog veel gevaarlijker zijn, omdat zijn of haar ware aard gedurende een aanzienlijke periode verborgen kan blijven: de introverte, verborgen narcist.

 Hij is werkelijk een ongelooflijk goede man…   Hij is vooralsnog slechts een klein beetje stil en zwijgend.

 De verborgen of sensitieve narcist vertoont even veel beschadiging en emotionele kwetsbaarheid als de extraverte, openlijke narcist.   Ook zij zijn in hun vroege jeugd vaak in buitensporige mate verwaarloosd en hebben in psychologisch, emotioneel, fysiek en/of seksueel opzicht te maken gehad met ernstige mishandeling, waardoor zij niet in staat zijn geweest om een innerlijk gevoel van zelf- en eigenwaarde op te bouwen. (NB: niet iedereen die dergelijke ernstige mishandeling en verwaarlozing heeft doorstaan, ontwikkelt noodzakelijkerwijs een narcistische persoonlijkheidsstoornis!). De sensitieve narcist is dus ook totaal niet in staat tot het ervaren van liefde, zowel voor zichzelf als voor andere personen in zijn of haar omgeving.

 Het onderscheid tussen de openlijke narcist en de verborgen narcist is een onderwerp dat veel discussie en aandacht krijgt binnen de psychologie. Aan de ene kant hebben we de openlijke narcist, die zich in het openbaar vaak voordoet als een zeer zelfzuchtig en egocentrisch persoon, en die zijn of haar behoeften en verlangens duidelijk manifesteert. Het gedrag van deze individuen is vaak flamboyant en opzichtiger, wat hen in staat stelt om op een bepaalde manier de aandacht te trekken van anderen in sociale situaties. Aan de andere kant staat de verborgen narcist, die op een meer subtiele en soms zelfs nauwelijks waarneembare wijze handelt. Deze personen zijn
 Het aanzienlijke verschil dat bestaat tussen de openlijke narcist en de verborgen narcist is dat, terwijl de openlijke narcist heel extravert is, graag op het podium springt en een ogenschijnlijk ondoordringbare olifantshuid lijkt te bezitten, de verborgen narcist daarentegen juist introvert is en buitengewoon hypergevoelig voor alles wat diens zorgvuldig opgebouwde imago en valse zelfbeeld kan bedreigen, ondermijnen of zelfs ernstig beschadigen: zoals kritiek, doorvragen, het hebben van een afwijkende mening, het blootleggen van leugens en het aankaarten van stiekem, oneerlijk of verborgen gedrag dat niet in overeenstemming is met de schijnbare perfectie die zij willen uitstralen.

 Triestig
 Sensitieve narcisten hebben de slachtofferrol werkelijk tot een ware kunstvorm verheven en benutten alles wat er ook maar voor kan zorgen dat anderen hen de aandacht, zorg en energie geven waar zij naar verlangen: tot op de meest ingrijpende delen van hun eigenlijke traumatische verleden aan toe.   Ze zullen echter nooit de verantwoordelijkheid op zich nemen voor hun eigen genezing en zijn bovendien niet geïnteresseerd in het aannemen van daadwerkelijke hulp of effectieve therapie.

 Wanneer hun partners hen echter tegen hun zin naar een therapeut slepen, doen ze vaak enkel maar mee voor de schijn, om te voorkomen dat de situatie escaleert en er daadwerkelijk een scheiding plaatsvindt, waardoor zij hun belangrijkste voedingsbron onverhoopt zouden verliezen. Introverte narcisten geven de voorkeur aan het blijven teren op de onbegrensde aandacht en voortdurende zorg van hun partners, kinderen, kleinkinderen, kennissen en andere belangrijke personen in hun leven.

 Voedingsbronnen zijn essentiële elementen en substanties die een cruciale rol spelen in onze dagelijkse voeding en ons levensonderhoud.
 Aangezien zij niet in staat zijn om authentieke en diepgaande relaties en vriendschappen op te bouwen, verzamelen zij mensen rondom zich heen die blind zijn voor de valkuil en hen op bepaalde momenten vanuit oprecht altruïstische motieven gaan voeden: hun noodzakelijk narcistische voedingsbronnen.

 Wanneer deze individuen, soms na vele jaren van ontberingen en psychologische mishandeling, eindelijk het gevaar dreigen te verliezen en los te laten, kunnen zij, net als de extraverte narcist, overgaan op bijzonder manipulatief en mogelijk zelfs agressief gedrag. In de meest extreme gevallen kan dit uitmonden in ernstige dreigementen zoals: dreigen met zelfmoord, moord, brandstichting, ontslag nemen, laster en financiële ruïnering, enzovoort.

 De treurig stemmende en tragische prins(es)
 Stille narcisten functioneren doorgaans in het verborgene en komen in de buitenwereld vaak naar voren als bescheiden, gevoelig, melancholisch, tragisch en ook zielig; bovendien oefenen zij frequent een vreemde, bijna hypnotische aantrekkingskracht uit op de mensen om hen heen. Deze is wezenlijk anders dan die van de extraverte narcist, die op een openhartige en flamboyante wijze opschept en bralt.

 De stille narcist heeft de bijzondere capaciteit om een buitengewoon magnetische aantrekkingskracht uit te oefenen op individuen die vanuit hun eigen diepgewortelde psychologische beschadigingen de behoefte voelen om anderen te ‘redden’. Deze mensen kunnen makkelijk vallen voor de charmes van de ‘nobele maar zwaar beschadigde prins of prinses’, die dringend gered moet worden van zijn of haar tragische lot en het onheilrijke verleden dat hem of haar achtervolgt.

 Het is soms pas na vele jaren duidelijk dat deze prins of prinses op volslagen wijze geen enkele verantwoordelijkheid neemt voor het eigen leven en welzijn. Bovendien vertoont deze persoon een volslagen gebrek aan introspectie en schuift hij constant de schuld voor alles wat er misgaat in diens leven af op anderen of op de buitenwereld.   De stille narcist is vaak een ware meester in het toneelspel, in vals sentiment en in het op ingenieuze wijze gebruikmaken van krokodillentranen.

 Geen concrete daden, maar enkel woorden.
 Sensitieve narcisten zijn in staat om bovendien hoogstaande idealen, alsook normen en waarden, te propageren en te verkondigen, maar wanneer je hen beter leert kennen, zul je gaandeweg ontdekken dat deze overtuigingen vooral voortkomen uit een façade, een zorgvuldig geconstrueerd front. Ze zijn zelden in de gelegenheid om hun woorden daadwerkelijk om te zetten in concrete daden en weten hun hoogstaande idealen niet op een effectieve manier in de praktijk te brengen.

 Achter de schermen
 Achter de schermen, diep in hun eigen intieme omgeving, waar de buitenwereld hen niet in de gaten houdt, kunnen sensitieve narcisten een werkelijk onverdraaglijke terreur op hun gezin en geliefden ontketenen.   Net zoals de extraverte, vaak als arrogant ervaren narcist, zal de sensitieve, introverte narcist in gelijke mate alle oude pijn en de schaduwdelen van zichzelf, die in de loop van diens jeugd zijn ontstaan, gaan projecteren en afreageren op geliefden of familieleden binnen zijn of haar omgeving.

 Hij of zij zal hen onontkoombaar gaan afblaffen, hen bestoken met een overvloed aan kritiek, hen beschamen op diverse manieren, hen bedriegen door middel van misleiding, schrik aanjagen met steeds erger wordende en alarmerende woede-uitbarstingen en gewelddadige uitbarstingen, en hen zoveel waardevolle liefde en aandacht onthouden dat zij gedwongen zullen worden zijn schaduwprojecties voor hem te gaan dragen. Zij gaan, na verloop van tijd, steeds meer geloven dat zij degenen zijn die als slecht, minderwaardig, lelijk en dom worden beschouwd – en daarnaast ook wat de narcist nog meer wil onthullen van zijn eigen ongewenste, beschadigde en kwetsbare innerlijke kinddelen.

 De uitverkoren kinderen en de schaduwkinderen
 Daarbij heeft de narcist de mogelijkheid om een identiek of soms variërend gezinslid, meestal een kind, zorgvuldig uit te kiezen om de rol van 'het perfecte kind' te vervullen: dit kind moet voortdurend presteren en opvallen in zijn of haar prestaties om op die manier het ego van de narcist op een aanzienlijke manier te voeden.   In het openbaar zal de narcistische persoonlijkheid het kind complimenteren en prijzen – maar niet met oprechte bedoelingen die voortkomen uit liefde voor het kind zelf, en vaak zelfs niet in het bijzijn of de aanwezigheid van het kind.

 Naast dit zogenaamde ‘uitverkoren kind’ maakt de narcist bovendien frequent de keuze om een ‘schaduwkind’ of zondebok aan te wijzen, die de zwaarste en meest vernietigende schaduwprojecties van de narcist dient te dragen.   Deze wordt het meest afgeblaft, vaak mishandeld en ernstig onthouden van de benodigde aandacht en zorg die deze verdient. Maar het zogenaamde ‘uitverkoren kind’ ontvangt tegelijkertijd ook geen oprechte, authentieke liefde: deze liefde fungeert slechts als een uithangbord en dit kind voelt diep van binnen maar al te goed dat de aandacht die het ontvangt niet onvoorwaardelijk of oprecht is. Er wordt niet van hem of haar gehouden om de persoon die hij of zij werkelijk is in zijn of haar meest authentieke vorm. In de meest ernstige gevallen lopen zowel het uitverkoren kind als het schaduwkind bovendien de mogelijkheid en het risico om slachtoffer te worden van seksueel misbruik.

 Dynamische interactie
 Wanneer de narcist zich niet manifesteert als ouder, maar in plaats daarvan als leraar, lerares, begeleider, coach of wellicht zelfs als een spiritueel leider, dan kan deze persoon hetzelfde manipulatieve spelletje spelen met leerlingen, cliënten, cursisten, volgelingen en andere betrokkenen, enzovoorts. De dynamiek van de situatie is in wezen hetzelfde en het bijbehorende gevaar is eveneens van dezelfde aard.

 Vrienden, bekenden en kennissen
 Binnen hun vrienden- en kennissenkring kunnen verborgen narcisten gedurende vele jaren ongemerkt en ongestoord wegkomen met het imago van de nobele en lijdende ziel – totdat een bepaalde gebeurtenis of een specifieke persoon hun zorgvuldig geconstrueerde wereldje dreigt te verstoren en aan de kaak te stellen.   Dan kunnen ze plotseling ontploffen en uitbarsten in (verbaal) geweld of, in tegenstelling daartoe, juist koud venijn – maar uitsluitend gericht op degene die hun wereld daadwerkelijk bedreigt, en zelden doen zij dat in het openbaar, met getuigen die erbij aanwezig zijn.